Haber – Derleyen : Ali Fikret

1- Suçlular Aramızda / Metin Erksan

Yapım Yılı: 1964

Oyuncular: Ekrem Bora, Belgin Doruk, Leyla Sayar, Atıf Kaptan, Tamer Yiğit.

Yeşilçam Sineması’nda sınıf farklılıklarını gözle görülür şekilde ele alan ilk filmdir. Usta yönetmen Metin Erksan’nın en güçlü anlatıma sahip olan filmlerindendir. Filmin tamamı siyah beyaz olarak çekilmiştir. 1960’lar döneminin İstanbul’unu merak edenlerin izlemesi gereken filmlerdendir. Film, 1965 yılında düzenlenen 34. İzmir Enternasyonal Fuarı 1. Film Şenliği’nde Metin Erksan’a ”En İyi Yönetmen” ödülünü kazandırmıştır. Aynı yıl içerisinde Suçlular Aramızda filmi Milano Film Festivali’nde ”En İyi Sosyal İçerikli Film” ödülüne layık görülmüştür.

Filmin en unutulmaz repliklerinden bazıları şunlardır:

– ”Zengin olunca zemzem ile mi yıkanacak? İnsanoğlu mayası neyse odur.”

– ”Çaldım öldürdüm; fakat bu yaptıklarımdan ötürü kendimi suçlu saymıyorum.”

2- Yılanların Öcü – Metin Erksan

Yapım Yılı: 1962

Oyuncular: Aliye Rona, Erol Taş, Fikret Hakan

Toprak üzerindeki mülkiyet olgusuna dikkat çeken bir başyapıttır. Türkiye Edebiyatı’nın Büyük usta yazarlarından Fakir Baykurt’un aynı isimli eserinden sinemeya uyarlanmıştır. Filmin Ankara’da gösteriminin yapıldığı sinema salonunda bundan 56 sene önce olaylar yaşanmıştır. Bir grup, film bittikten sonra, sinemaya maddi zarar verip ”kahrolsun komünistler” diyerek bağırmıştır. Yönetmen Şerif Gören 1985 yılında aynı isimli başka bir film çekmiştir. 1962 yılında Tunus/Kartaca Film Festivali’nde ”Altın Madalya” kazanmıştır.

Filmin en unutulmaz repliklerinden bazıları şunlardır:

– ”Tabii, gavurun ekmeğini yiyen de, gavurun kılıcını çalacak! Yol budur, böyledir kahpe dünya!”

– ”Bunlar bizim milletimiz, yüzyıllık çileler içinde kaybolmuş insanlar. Anlamsız kaçak gözler, yanmış, yakanmamış yüzler…”

– ”Doğruyu ahirette mi söyleyeceğiz.”

3- Hudutların Kanunu – Lütfi Ömer Akad

Yapım Yılı: 1966

Oyuncular: Yılmaz Güney, Pervin Par, Erol Taş, Danyal Topatan, Sırrı Elitaş, Tuncel Kurtiz

Lütfi Ömer Akad filmin senaryosunu Yılmaz Güney ile birlikte yazmıştır. 2011 yılında Uluslararası Cannes Film Festivali’nin Klasikler bölümünde gösterimi yapılmıştır. Ayrıca 1967 yılında Antalya Altın Portakal Film Festivali’nde ”En İyi Erkek Oyuncu” ödülüne layık görülmüştür. Filmin kopyaları 1980 yılında toplatılmış ve gösterimi yasaklanmıştır. Yılmaz Güney ve Lütfi Akad’ı buluşturan ilk film projesidir.

Hudutların Kanunu filmi ile ilgili olarak yönetmen Lütfi Ömer Akad şöyle der;

– ”Filmdeki devlet-fert ilişkisine gelince: Aslında orada yaptığım tahkikat, araştırma sonucu bunun tam tersi olduğunu gördüm. Hatta bana oldukça garip olaylar da anlattılar ama, bunların hiçbirisini senaryoya koymak mümkün değildi. Belki Yılmaz Güney’in yazdığı hikayede de, gerçekte olduğu gibiydi devlet-fert ilişkisi, ama tasdik edilmeyeceğini yüzde yüz bile, böyle bir şey koymaya gerek yoktu… Biraz biraz adamakıllı büyük mikyasta mübalağa ederek idealize ettik devlet-fert ilişkisini. Budur.”

Filmin en unutulmaz repliklerinden bazıları şunlardır:

– ”Toprak kendine bakanı güldürür. Sonra da kendine bağlar.”

– ”Oğlum ben yolda ölüyorum, sen yola düşme.”

4- Keşanlı Ali Destanı / Atıf Yılmaz

Yapım Yılı: 1964

Oyuncular: Fikret Hakan, Aydemir Akbaş, Fatma Girik, Hulusi Kentmen, Serdar Gökhan, Sami Hazinses, Danyal Topatan, Hayati Hamzaoğlu

Keşanlı Ali Destanı, şehrin gettolarında efsaneleşen bir halk kahramanının hikayesi anlatılır. Haldun Taner’in aynı adlı oyunundan uyarlanmıştır. 2. Antalya Film Şenliği’nde ”En İyi Yönetmen”, ”En İyi Erkek Oyuncu” ve ”En İyi Kadın Oyuncu” dallarında ödüle layık görülmüştür.

Filmin en unutulmaz repliklerinden bazıları şunlardır:

– ”Demokrasi, seçim bitine kadardı.”

– ”İnsanın eski huyu, kendine hep bir put yapar. Oldum bittim böyle bu; kendi tapar, kendi tapar.”

5- Karanlıkta Uyananlar – Ertem Göreç

Yapım Yılı: 1965

Oyuncular: Ayla Algan, Beklan Algan, Tolga Tiğin, Oğuz Aral, Fikret Hakan, Hüseyin Kutman

Senaryosunu yazar Vedat Türkali’nin yazdığı film, işçi-işveren sorunlarını somut örnekleriyle anlatmaktadır. Türkiye Sineması’nda ilk grev temalı filmdir. İşçi sınıfının sendikalaşma sürecisini ve emperyalist üretim ilişkilerini irdelemektedir. Anti kapitalist emekçi tavrı türünün ilk örneklerinden birisidir.

Filmin en unutulmaz repliklerinden bazıları şunlardır:

– ”Ulan neyimiz var kaybedecek?”

– ”Köpek gibi korkup titreyeceğimize hele bir sımsıkı tutun birbirinizi, bakın o zaman kimse sizin ekmeğinize, insanlığınızla oynayabilir mi?

6- Umut – Yılmaz Güney

Yapım Yılı: 1970

Oyuncular: Yılmaz Güney, Tuncel Kurtiz, Gülşen Alnıaçık, Nizam Ergüden, Lütfü Engin

Türkiye Sineması’nın ilk gerçekçi filmlerinden bir tanesidir. Film, Adana Uluslararası Altın Koza Film Festivali’nde ödüller almıştır. Filmde, atının araba çarpması sonucu ölmesi ve geçimini bu ata bağlamış olan meçhul bir definenin peşinden koşan faytoncu Cabbar ile arkadaşının hikayesi anlatılmaktadır. Çekimleri gerçekleştikten sonra gösterime girdiğinde film sansüre uğramıştır. Restore edilen filmin yeni hali 2015 yılında Uluslararası Film Festivali’nin klasikler bölümünde gösterilmiştir.

Filmin en unutulmaz repliklerinden bazıları şunlardır:

– ”Paran olunca kebap yen, paran olunca tatlı yen, şarap için, iyi yataklarda yatarsın. Parası olunca adam kuvvetli olur. Fakirin yüzü soğuktur. Niye soğuktur Cabbar gardaş.”

– ”Amma velakin para olmadı mı yaz gününde üşürsün.”

7- Kasaba – Nuri Bilge Ceylan

Yapım Yılı: 1997

Oyuncular: Mehmet Emin Toprak, Mehmet Emin Ceylan, Fatma Ceylan, Muzaffer Özdemir, Cihat Bütün, Havva Sağlam

Yönetmen Nuri Bilge Ceylan’nın ilk uzun metraj sinema filmidir. Güçlü bir sinematografiye sahip filmin oldukça özgün bir anlatıp dili vardır. Filmin çekimleri baştan sona kadar negatif formatta çekilmiştir. Kasaba filminde yönetmen Nuri Bilge Ceylan, taşra hayatını insanlara Rus yönetmen Andrei Tarkovsky çarpıcılığında benzer bir şekilde sunmuştur. Film, dünya prömiyerini 1998 yılında Uluslararası Cannes Film Festivali’nde gerçekleştirmiştir.

Filmin en unutulmaz repliklerinden bazıları şunlardır:

– ”Ahkam kesmek kolay, zor olan ortaya bir şey çıkarmak.”

– ”Sen bakma, memleket hasreti hiçbir şeye benzemez. Soğan ekmek ye ama kendi toprağında olsun.”

– ”Galiba bu sessiz sabahları, köpekleri, toprak kokusunu seviyorum ama bu kasabada yaşayan insanları ve onların küçük hesaplarını anlamıyor ruhuma yabancı ve boğucu buluyorum.”

– ”Daha gençsin, ölüme uzaksın da öyle konuşuyorsun. Hiç olur mu… Ölüme yaklaşınca insan düşünüyor., ruhen de hazırlanıyor.”

-”Gençliğim kimseye gerekli olmayan bir izmarit gibi yok olup gidiyor. Ne bir yuvam, ne dostlarım ne de bir işim var.”

8- Vesikalı Yarim – Lütfi Ömer Akad

Yapım Yılı: 1968

Oyuncular: Türkan Şoray, İzzet Günay, Ayfer Feray, Semih Sezerli, Aydemir Akbaş

Hüzünlü bir aşk hikayesinin anlatıldığı filmde, kullanılan özgün sinema diliyle kültleşmiş filmlerimizden birisi olmuştur. Vesikalı Yarim, izleyenlerine dönemin İstanbul’una dair naif bir bakış sunmaktadır. Senaryosunu, Sait Faik Abasıyanık’ın ”Menekşeli Vadi” adlı öyküsünden hareketle Safa Önal kaleme almıştır. İstanbul’un şimdi ki betonlaşmış dutluklarını ve bostanlarını görmek için bile izlenmesi gereken bir başyapıttır. Ayrıca Türkiye Sineması’nın en romantik sinema filmlerindendir.

Filmin en unutulmaz repliklerinden bazıları şunlardır:

– ”Ben fakir bir gencim, sen ise zengin bir fabrikatörün kızısın. Ayrı dünyaların insanlarıyız.”

– ”Çok kıymetli bir şey bulursun. Sonra bulduğuna pişman olursun. Çünkü nereye koyacağını bilemezsin.”

– ”Hayatta herşeyin mümkün olduğuna inanırken, imkansız aşka düşmek neye delalet eder?

– ”Sevmek de yetmiyormuş, daha önce karşılaşacaktık.”

9- Otobüs Yolcuları – Ertem Göreç

Yapım Yılı: 1961

Oyuncular: Ayhan Işık, Türkan Şoray, Suphi Kaner, Suna Pekuysal, Salih Tozan, Rıza Tüzün

Otobüs Yolcuları, bir müteahhitin kızıyla, belediye otobüslerinde şöför olarak çalışan bir gencin aşk öyküsünün anlatıldığı ve içerisinde politik göndermelerin olduğu bir başyapıttır. Sınıf çelişkisi, inşaat şirketi-mafya işbirliği, para için dönen rantlar, dolandırıcılık, işçi sınıfının mücadeleci doğası gibi sosyal olgular aşk öyküsü ekseninde ele alınmıştır. Sinema dünyamızın bireysel ve toplumsal başkaldırının sembollerinden olan filmin senaryosunu Vedat Türkali yazmıştır. Türkan Şoray’ın ikinci filmi olmasına rağmen Türkiye Sineması’nda ismini duyurmayı başardığı filmdir.

Filmin en unutulmaz repliklerinden bazıları şunlardır:

– Senin gelmeni beklemişim yaşamanın, İstanbul’un bu kadar güzel olduğunu öğrenmek için.”

– ”Sıkıldıkça okudum, okudukça da sıkıntılarım arttı.”

– ”Başkalarını düşündüğümüz kadar insanızdır.”

10- Acı Hayat – Metin Erksan

Yapım Yılı: 1962

Oyuncular: Ayhan Işık, Türkan Şoray, Ekrem Bora, Nebahat Çehre

Acı Hayat filminde birbirlerini sevdikleri halde kavuşamayan iki aşığın hikayesi anlatılmaktadır. Türkiye Sineması’nın ilk klasiklerinden birisidir. Film, aynı zamanda dönemin meşhur dizisine de ismiyle ve konusuyla ilham kaynağı olmuştur. Filmin çekimleri 55 gün sürmüştür. Eski İstanbul görüntülerinin olduğu filmin görüntü yönetmenliğini Ali Uğur üstlenmiştir. 1964 Antalya Altın Portakal Film Festivali’nde ”En İyi Görüntü Yönetmeni ” ödülü kazanmıştır. Aynı isimle Türkiye Sineması’nda üç farklı film vardır. Metin Erksan’nın bu güzide filmi, film eleştirmenlerince en başarılı 100 Türk filmi arasında gösterilmektedir.

Filmin en unutulmaz repliklerinden bazıları şunlardır:

– ”Sen roman kahramanlarına benziyorsun.”

11- Kanun Namına – Ömer Lütfi Akad

Yapım Yılı: 1952

Oyuncular: Ayhan Işık, Gülistan Güzey, Türkan Şoray, Pola Morelli, Settar Körmükçü,

Yönetmen Ömer Lütfi Akad’ın Kanun Namına filmi Türkiye Sineması’nda ”kamerayı sokağa indiren” ilk gerçekçi filmlerden birisidir. Klişe bir hikayesi olmasına karşın estetik görüntülere sahip güzel bir filmdir. Taçsız Kral lakaplı Ayhan Işık’ın ün kazandığı filmdir. Ömer Lütfi Akad, Kanun Namına filmiyle ilgili olarak şöyle der; ”Evvela kamerayı sokağa çıkardım. Sokakta insan seviyesinde sahneler çektik. O güne kadar sokak sahnesi olduğu zaman evin birinci kat penceresinden hazırlanmış gizli mizansenlerle çekerlerdi. Yani, kamerayı saklarlardı. Ben kamerayı aldım, seyircinin gözünün, sokaktaki insanın gözünün içine soktum.”

12- Ah Güzel İstanbul – Atıf Yılmaz

Yapım Yılı: 1966

Oyuncular: Sadri Alışık, Ayla Algan, Ahmet Danyal, İhsan Yüce, Handan Adalı,Hakkı Haktan

Seyyar fotoğrafçı, eski bir İstanbul beyefendisi olan Haşmet’in yani Sadri Alışık’ın ağzından düşürmediği sigarası ve muhteşem oyunculuk performansıyla, Ayla Algan’ın inatçı, hırslı ve saf tiplemesiyle sinematografik görsellerle sahip yönetmen Atıf Yılmaz’ın başyapıtlarından birisidir. 1960’larda yoğunlaşan İstanbul’a göç, kısa yoldan zengin olma gibi konulara değinen film, yozlaşmış müzik anlayışını da inceden inceye eleştirir. Filmde, eşsiz güzellikte İstanbul manzaraları bulunmaktadır.

Filmin en unutulmaz repliklerinden bazıları şunlardır:

– ”İki kişiyiz ve birbirimizi seviyoruz. Korkma, dünyada her zaman inanılacak sağlam şeyler bulunur.”

– ”İnsan en çok sevdiği şeyi çamura atarmış.”

– ”Ah ihtiyar medeniyet! Çocuklarına sağlam yepyeni bir dünya kurmaktan bunca aciz misin? Biz yabancı diyarlardan getirttiğin süslü yalanlarla mı besleyeceksin?

13- Sevmek Zamanı – Metin Erksan

Yapım Yılı: 1965

Oyuncular: Sema Özcan, Müşfik Kenter, Süleyman Saim Tekcan, Fadıl Garan

Türkiye Sineması’nın auteurlerinden Metin Erksan’ın sürreel başyapıtı olarak gösterilmektedir. Metin Erksan ”Sevmek Zamanı” filmini anlatırken ” Son filmim, Uluslararası film yarışmaları için yapılmış tutarsız boş savlardan uzaktır. Sevmek zamanı sadece insanın dramını anlatır. ” ifadelerini kullanmıştır. Film siyah beyaz olarak çekilmiştir. Filmin konusu surete aşık olan bir adamın aşkıdır. Boyamaya girdiği evin duvarında asılı kadın resmine aşık olan boyacı Halil’in ve resmin sahibi olan Meral’in öyküsü anlatılır. Film çekildiği dönemde hikayesi, dağıtımcı problemleri, sinema anlayışı yüzünden gösterime girememiştir. Fakat, Aynı dönemin Avrupa Sineması’na paralel ve yenilikçi sinema dili sayesinde izleyenlerin filmi beğenmesiyle zamanla kült film haline gelmiştir. Günümüzde bile filmin gösterimi yapılmakta ve söyleyişiler düzenlenmektedir. Metin Erksan filmi öyle bir tutku ile çekmiştir ki 250.000 tl olan maliyeti 60.000 tl ye düşürmüştür. Filmin çekimlerini bitirebilmek için evindeki eşyaları satmıştır. Çekimleri Büyükada’ da gerçekleştirilmiştir. Filmin dvd’si 2007 yılında ancak çıkımştır ve dvd kapağının arkasında ”Ticari gösterime girmemiş, sinema salonlarında oynama şansı bulamamıştır.” yazmaktadır. Yönetmen Fatih Akın’ın çabaları sayesinde dvd formatında arşivlerde yerini alabilmiştir. Bazı film otoriteleri tarafından 1940’lı yıllarda yazılan Kürk Mantolu Madonna’nın filmi etkilemiş olduğu söylenmektedir.

Filmin unutulmaz repliklerinden bazıları şunlardır:

– ”Ben senin resmine değil de, sana aşık olsaydım ne olucaktı?”

– ”Resmin benim kendimden bir parça. Bırak ben onu seveyim. Sen sevmek isteme beni, senin ellerini tutmak istemiyorum. Sonra çekersin o ellerini benden.”

– ”Remin sen değilsin ki, resmin benim dünyama ait bir şey.”

14- Gurbet Kuşları – Halit Refiğ

Yapım Yılı: 1964

Oyuncular: Cüneyt Arkın, Tanju Gürsu, Filiz Akın, Pervin Par, Önder Somer

Orhan Kemal’in aynı adlı romanından uyarlanmıştır. Gurbet kuşları, Cüneyt Arkın’nın ilk sinema deneyimidir. Filmde İstanbul’a göç eden bir aile üzerinden köyden kente göç kavramı eleştirilmektedir. Film, hikayesiyle o dönemi ve İstanbul’u iyi işlemiş sağlam filmlerden bir tanesidir.

Filmin en unutulmaz repliklerinden bazıları şunlardır:

– ”Bunun burası İstanbul, Allah’ın arka cebinden peygamberi çalarlar.”

– ”Neden memleketini bırakıp gelmiş? Dilenmek kolay iş. Kalk köyünden gel İstanbulluyu soy. İstanbul’u İstanbulluktan çıkarıyolarlar. Her tarafta bunlar.”

– ”İnsanlar birbirlerini boğazlamayı bırakıp birlikte yaşamasını öğrendikleri gün dünya büyük bir şehir olacak. Ama bizler şimdilik kendi küçük evimizi onarmak zorundayız.”

– ”Bugünkü gazeteye bakın, birinci sayfada karşıdan İstanbul’a gelenler hakkında bir yazı. İşte İstanbul’a 5 yılda 238 bin kişi akın etti. Üçüncü sayfada Almanya’ya giden işçiler hakkında bir yazı.”

– ”Dikkat edin birbirimizi kaybetmeyelim, İstanbul’da şakaya gelmez bu iş.”

– ”Allahın izniyle şah olacağız İstanbul’a, şah.”

15- Susuz Yaz – Metin Erksan

Yapım Yılı: 1963

Oyuncular: Erol Taş, Hülya Koçyiğit, Ulvi Doğan, Hakkı Haktan, Zeki Tüney, Yılmaz Duru

Türkiye Sinema tarihinde Uluslar arası ödül alan ilk film Susuz Yaz’dır. 14. Uluslararası Berlin Film Festivali’nde Altın Ayı ödülünü kazanmıştır. Necati Cumalı’nın aynı adlı hikayesinden uyarlanıp beyazperde yansıtılmıştır. Film, Türkiye Sineması için önemli bir yere sahiptir. Özellikle sinemamızın ilk üçlemesi olan ”mülkiyet üçlemesi” filmleriyle öncü kimliğin ilk izlerini ortaya koymuştur. Hülya Koçyiğit’in sinemadaki ilk filmidir. Filmin yapımcısı Ulvi Doğan aynı zamanda filmin başrolünde oynamıştır. Çekimler siyah-beyaz olarak gerçekleştirilmiştir. Filmin çekimleri İzmir’in Urla ilçesine bağlı olan Bademler köyünde gerçekleştirilmiştir. Ayrıca çekimler yaklaşık 9 aya yakın sürmüştür. Ülkemizde sansüre uğrayan filmin gösterimi uzun yıllar yapılamamıştır. Filmin yapımcısı olan Ulvi Doğan filmi Avrupa’ya bir şekilde kaçırmış ve ardından festivallere göndermiştir. Film, Berlin Film Festivali’nde ödül alınca ve Avrupa’da büyük sükse yapınca devlet yetkilileri tarafından filme itibarını iade etme kararı verilmiş. Filmin yapımcısı tarafından filme ek olarak erotik görüntüler eklenip ismi değiştirilerek ”I Had My Brother’s Wife” (Kardeşimin Karısına Sahip Oldum) adıyla, Avrupa’da sinemalarda oynatılmıştır.

Filmin en unutulmaz repliklerinden bazıları şunlardır:

– ”Su, toprağın kanıdır.”

– ”İçimde beni sana doğru iten bir şey var.”

– ”Allahın suyunu kuldan paraylan mı satın alcez?”